Sữa non: đặc điểm, lợi ích và những ngộ nhận tai hại (phần 1)

This post is also available in: English

Sữa non của con người là thực phẩm lý tưởng cho trẻ sơ sinh và tốt hơn sữa công thức hoặc sữa từ các động vật khác. Hãy cùng tìm hiểu sữa non là gì, có nên cho bé uống sữa non hay không,… thông qua bài viết dưới đây của Pacific Cross Việt Nam.

1. Sữa non là gì?

Sữa non là một chất lỏng dày, màu trắng vàng có thể được biểu hiện từ vú trong tam cá nguyệt thứ ba. Sự tiết sữa bị ức chế khi mang thai bởi estrogen và progesterone.

Sữa non có nhiều protein, ít carbohydrate và chất béo hơn sữa mẹ trưởng thành. Sữa non rất giàu immunoglobulin A (IgA), giúp bảo vệ trẻ khỏi bị nhiễm trùng. Sữa non cũng giúp thiết lập hệ vi sinh đường ruột bình thường ở trẻ sơ sinh.

Tỷ lệ chất dinh dưỡng trong sữa mẹ khác với các động vật khác và do đó phù hợp hơn với trẻ nhỏ. Mặc dù công thức mô phỏng sữa mẹ càng nhiều càng tốt, nhưng các thành phần của sữa non và sữa trưởng thành, chẳng hạn như immunoglobulin, bạch cầu, cũng như chất chống oxy hóa, enzyme và hormone, mang lại lợi ích cho sữa non và sữa mẹ trưởng thành hơn nhiều so với sữa công thức.

Điều này thường rất đúng với những trẻ sinh non dễ bị nhiễm trùng hơn và được hưởng lợi rất nhiều từ việc nhận sữa non và sữa mẹ.

2. Sữa non có tác dụng gì cho bé?

Rất nhiều bà mẹ thắc mắc “có nên bổ sung sữa non cho bé không? Tác dụng của sữa non là gì?” và câu trả lời là “Có”. Sữa non có nhiều lợi ích cho trẻ mới sinh: giúp bé xây dựng hệ thống miễn dịch mạnh mẽ (vì có chứa kháng thể và bạch cầu).

Tạo ra một lớp phủ cứng trên dạ dày & ruột của bé để giữ cho vi trùng không gây bệnh; giúp ngăn ngừa vàng da và loại bỏ các chất thải độc hại.

Cung cấp cho não, mắt và trái tim của bé sự pha trộn đúng chất dinh dưỡng để phát triển. Chứa hàm lượng cao protein, muối, chất béo và vitamin cung cấp dinh dưỡng đầy đủ cho bé. Nó là thức ăn hoàn hảo cho trẻ sơ sinh; giúp ngăn ngừa lượng đường trong máu thấp ở trẻ.

3. Lượng sữa non bao nhiêu thì đủ cho bé?

Bình thường chỉ nên cho bé uống 1-4 muỗng cà phê sữa non mỗi ngày vì dạ dày bé có kích thước rất nhỏ, mặc dù nó tăng kích thước mỗi ngày.

Hãy chắc chắn cho bé bú mẹ thường xuyên như mong muốn để giúp nguồn sữa bắt đầu mạnh mẽ. Và khi nào thì sữa non ngừng sản xuất? Cơ thể mẹ sẽ sản xuất sữa non trong khoảng 2-5 ngày sau khi sinh.

Sau khi cơ thể mẹ ngừng sản xuất sữa non thì sữa chuyển tiếp sẽ xuất hiện, đây là sự pha trộn giữa sữa non và sữa trưởng thành hơn. Vào thời điểm sữa chuyển tiếp xuất hiện, dạ dày trẻ sơ sinh đã bắt đầu căng ra và bây giờ có thể uống nhiều sữa hơn cùng một lúc.

Màu sắc của sữa non

4. Uống sữa non có tốt không?

Tuy nhiên, theo một khảo sát gần đây, vẫn có 42% người Việt vắt bỏ sữa non trong những ngày đầu sau sinh, vì thế những giọt “sữa vàng” quý giá đã bị lãng phí. Đây là hậu quả của những ngộ nhận đáng tiếc trong xã hội.

Sữa non trong tiếng Anh còn được gọi là “sữa vàng đầu tiên”. Thế nhưng không biết do đâu lại có tên tiếng Việt là sữa non. Chính vì cách đặt tên này mà gây ra nhiều hiểu lầm về sữa vàng đầu tiên quý giá.

Rằng nó còn non, non có nghĩa chưa chín, nó chưa đủ tốt, uống vào bé sẽ bị đau bụng. Nhiều người Việt vắt bỏ sữa non những ngày đầu sau sinh và chờ đến khi hết “cái sữa trong trong”, rồi nào là phải “nhồi xôi nóng cho sữa trong vú mau chín” và sữa đã “chuyển màu trắng” thì trẻ mới được bú mẹ.

Những quan niệm như trên thật sự rất sai lầm. Trẻ con của chúng ta mất hẳn cơ hội được nhận trọn vẹn sữa non quý giá! Để đánh giá đúng về loại sữa đặc biệt này, có lẽ chúng ta nên bắt đầu từ việc gọi nó là “sữa vàng đầu tiên”. 

Những giọt sữa non quý giá cung cấp rất nhiều dưỡng chất

Thông thường, vào khoảng tuần thứ 16-20 của thai kỳ, trong bầu vú mẹ sẽ diễn ra quá trình hoàn chỉnh của tế bào tạo sữa (lactocyte – nang sữa) và những giọt sữa vàng đầu tiên bắt đầu được tạo ra, cho đến khoảng 72h sau khi sinh.

Như vậy, sữa vàng đầu tiên đã có sẵn trong bầu vú mẹ từ trước khi người mẹ chuyển dạ sinh. Do đó, mẹ sinh non, sinh thường, sinh mổ đều có sẵn sữa vàng đầu tiên dành cho con mình. Để sữa vàng đầu tiên tiết ra kịp thời, cần sự có mặt của hormon oxytocin.

Hormon này có được nhiều sau khi sinh nếu ngay sau khi sinh da con được tiếp xúc với da mẹ và bú mút vú mẹ liên tục càng sớm càng tốt. Sữa vàng đầu tiên có thể vàng đậm, vàng nhạt, trắng trong, hơi hồng, hơi nâu, hơi cam,…

Mẹ hoàn toàn có thể tự tin cho con uống sữa non

Vì hình thức như vậy nên có quan niệm sai lầm cho rằng sữa non có nghĩa là “còn xanh, còn non” chưa đủ chín, nên chưa dùng được. Lại có bà mẹ hoang mang rằng: “Em có thấy sữa non nhưng nó trong veo, màu bẩn bẩn, không biết có dùng được không, hay phải vắt bỏ cho đến khi thấy sữa trắng?”

Tùy từng trường hợp, sữa vàng đầu tiên có thể đặc sệt, thậm chí dính như keo. Sữa vàng đầu tiên có lượng kháng thể đậm đặc gấp 8-12 lần lượng kháng thể của sữa già, sữa vàng đầu tiên nhiều muối và ít đường hơn sữa già.

Sữa vàng đầu tiên chỉ có vài mililit và được tiết từng lượng nhỏ, mỗi cữ (mỗi giờ có thể là một cữ mới) trong ngày đầu sau khi sinh và sẽ tăng dần trong những ngày tiếp theo.

Tất cả đặc điểm này phù hợp với phản xạ bản năng, nhu cầu da tiếp da của cả hai mẹ con, động tác mút nuốt, dung tích dạ dày, khả năng tiêu hóa của trẻ sơ sinh.

Nếu chúng ta nghĩ rằng sữa non phải có hình thức như sữa già, phải ra thành tia, phải được ít nhất vài chục mililit ngay sau khi sinh, bé phải bú được căng phồng bụng và ngủ say 2-3 giờ (như bé bú sữa bột cho trẻ em), thì mới được xem là “mẹ có sữa”, thì hậu quả tất yếu là sản phụ sinh con xong đều “chờ sữa về” mà không cho con bú ngay.

Tác hại phổ biến nhất của sự ngộ nhận này là bà mẹ luôn chú ý mang theo sữa bột cho trẻ em và bình sữa đi sinh, để phòng nhỡ mẹ sinh xong không có sữa. Dần dà,  điều này trở thành nếp, ai ai cũng truyền kinh nghiệm này cho người khác trước khi đi đến nhà hộ sinh.

Vì không hiểu đúng về công dụng của sữa non và tầm quan trọng của việc cho trẻ bú sữa này mà nhiều người cho rằng đề nghị của WHO và UNICEF cho bé bú mẹ ngay sau khi sinh và không gì ngoài sữa mẹ là lời đề nghị “khoa học lý thuyết suông”, “xa rời thực tế”!

Khoảng cách giữa “khoa học” và “thực tế” là gì? Chúng ta hãy tìm hiểu khoảng cách này để xóa bỏ những ngộ nhận tai hại, khiến trẻ sơ sinh không được hưởng trọn vẹn lợi ích của “72 giờ vàng sữa non của mẹ” mà mọi trẻ em cần phải được hưởng.

Pacific Cross Việt Nam chuyên cung cấp các chương trình bảo hiểm sức khỏe và bảo hiểm du lịch. Dịch vụ của chúng tôi có nhiều sự lựa chọn, phù hợp với từng yêu cầu và ngân sách của khách hàng.

Cho dù là chương trình bảo hiểm cho cá nhân, gia đình hoặc doanh nghiệp của bạn, chúng tôi sẽ luôn hỗ trợ, tư vấn tận tâm để đảm bảo rằng bạn tìm được sản phẩm bảo hiểm tốt nhất.

Nếu bạn chưa chắc chắn về chương trình bảo hiểm nào phù hợp với nhu cầu của mình, hãy sử dụng Chương trình Lựa Chọn Bảo Hiểm của chúng tôi hoặc liên hệ với chúng tôi để được tư vấn miễn phí qua email: inquiry@pacificcross.com.vn.

Tài liệu tham khảo:

1. O’Conner, M.,(1998). Anatomy and Physiology: Milk Composition.
2. Gilbert C, Foster A. Childhood blindness in the context of VISION 2020–the right to sight. Bull World Health Organ. 2001;79(3):227-232.
3. Hanson, L., Korotkonva, M., The Importance of Colostrum, Breastfeeding May Boost baby’s Own Immune System. (2002). Pediatric Infectious Disease Jour; 21:816-821.
4. Spangler, A., Randenberg, A., Brenner, M., Howette, M., (2008). Belly Models as Teaching Tools: What is Their Utility? Journal Of Human Lactation. May 2008, vol 24; no 2.
5. (2010). The Composition on Human Milk Part 1. Attachment Parenting.
6. La Leche League, International. Colostrum: General.
7. Pribylova J et al. Colostrum of healthy mothers contains broad spectrum of secretory IgA autoantibodies. J Clin Immunol. 2012;32(6):1372-1380.
8. Bode L. Human milk oligosaccharides: every baby needs a sugar mama. Glycobiology. 2012;22(9):1147-1162.

Mitra S, Rennie J. Neonatal jaundice: aetiology, diagnosis and treatment. Br J Hosp Med (Lond). 2017;78(12):699-704.